De lente begint zo stilletjes aan weer wakker te worden en dat merk je ook aan de plantjes die overal hun kopjes weer boven de grond steken om mee te komen genieten van die eerste zonnestralen.
Vandaag trekt het zonnetje ons weer naar buiten en begeven wij ons naar het pittoreske dorpje Zammelen om onze wandeling aan te vangen vanaf het kerkje. Onze keuze van vandaag valt op de oranje wandeling (bol) en brengt ons langs knuppelpaden, smalle wegen, holle wegen en zelfs een poel, waar wij een heel klein beetje kikkerdril aantreffen.
Begroeting langsheen de wandelweg.
Langsheen onze wandelweg vandaag in Zammelen waren er al heel wat ontmoetingen met tal van wilde plantjes zoals Kleefkruid (Galium aparine), Kleine veldkers (Cardamine hirsuta), Grote brandnetel (Urtica dioica), Gevlekte aronskelk (Arum maculatum) en Paarse dovenetel (Lamium purpureum). Maar er waren ook al heel wat plantjes van het Speenkruid (Ranunculus ficaria) zichtbaar, hier en daar zelfs al enkele in bloei. Het Maarts viooltje (Viola odorata) maakte ook haar opwachting, en blij verrast waren wij om te zien dat ook de Bosaardbei (Fragaria vesca) al getooid was met de mooie witte bloemetjes.
Onze neus achterna
Het bloemetje met de beste geur was vandaag veruit het Maarts viooltje, of soms ook wel eens het ‘Welriekend’ viooltje genoemd. Een benaming die dit bloemetje alvast niet heeft gestolen wanneer je al eens hebt mogen genieten van haar karakteristieke, zoete en zalige geur. Het zal je dan ook wel niet verbazen dat uit de geur van de bloemen ook parfum wordt gewonnen.
Het Maarts viooltje is een zeer laag blijvende, stengelloze, verspreid behaarde en overblijvende plant, die in het voorjaar (maart tot mei) als eerste onder de Viooltjes bloeit. Want ja hoor, naast het Maarts viooltje bestaan er nog heel wat andere soorten, ongeveer zo’n 900 lees ik in de Nederlandse oecologische flora. Het Driekleurig viooltje (Viola tricolor) zullen de meesten onder jullie wel kennen, maar weten jullie dat er ook een Duinviooltje (Viola cirtisii) bestaat, of een Moerasviooltje (Viola palustris)? Of zelfs een Melkviooltje (Viola persicifolia), of het Gewoon bosviooltje (Viola riviniana) om er enkelen op te noemen.
Â
Ons Maarts viooltje is een plantje dat zowel van het zonnetje kan genieten, maar evenzeer ook graag wat schaduw heeft, wat men ook wel al eens benoemt als halfschaduwplant. Jullie kunnen haar onder meer vinden in voedselrijke, losse, min of meer humeuze en vochthoudende, vaak kalkhoudende en minerale bodem. Zoals aan de randen van loofbossen en aan de voet van hellingen, of zoals bij ons in Limburg, komt deze welriekende plant ook wel voor in holle wegen waar er zich soms een mooi tapijt van het Maarts viooltje vormt. Eens je het Maarts viooltje hebt gevonden zal je hoogst waarschijnlijk in haar nabije omgeving andere bol- en knolgewassen vinden zoals Speenkruid (Ranunculus ficaria), Gewone vogelmelk (Ornithogalum umbellatum) en Kraailook (Allium vineale). Maar vast en zeker zal je op stikstofrijke en vochthoudende grond ook planten zoals Hondsdraf (Glechoma hederacea), Look-zonder-look (Alliaria petiolata) en Dolle kervel (Chaerophyllum temulum) aantreffen.
Smakelijk en biodivers
Niet enkel wij worden door de prachtige kleur van het Maarts viooltje aangetrokken, maar ook hommels en bijen voelen zich aangetrokken tot dit lief ogend plantje, en zorgen tevens voor de bestuiving.
Weet jij trouwens dat het bloemetje van het Maarts viooltje (alsook van andere viooltjes) eetbaar is?
Wil je dit een keertje uitproberen gebruik dan wel geen viooltjes die je aankoopt in tuincentra, aangezien deze meestal behandeld zijn met van alles en nog wat. En vaak wordt er op deze potjes ook wel de vermelding gemaakt ‘niet voor consumptie bruikbaar’. Kies dus beter voor de aankoop van biologische viooltjes, bijvoorbeeld bij Ecoflora of koop een zakje van de zaadjes aan die je dan eventueel kan zaaien op verschillende tijdstippen. Zodat je gedurende lange tijd van deze kleurrijke snoepertjes kan genieten.
Leg bijvoorbeeld eens een viooltje bovenop een beschuitje met kruidenkaas. Of maak er eens een keertje ijsblokjes van en geniet van de vrolijke en feestelijke toets van de viooltjes in je glas. Poepsimpel, zoals men zegt, en ook een zéér leuke activiteit om samen met de kinderen te doen.
Zo ga je te werk voor de ijsklontjes:
Het mooiste effect verkrijg je wanneer je voor deze ijsblokjes aan de slag gaat met mineraalwater in plaats van met kraantjeswater. Vul de ijsblokjeshouder voor de helft met water en leg er de bloemblaadjes of een gans viooltje in. Zet dit ongeveer een uurtje in het vriesvak van de ijskast. Vul later terug aan met water tot de ijsblokjeshouder goed gevuld is. En zet dit weer terug in het vriesvak van de ijskast. Doordat je weer hebt aangevuld met water ga je verkrijgen dat je viooltjes mooi in het midden van het ijsblokje komen te liggen. Een streling voor het oog, zoals men ook wel eens zegt.
Ander bloemen en kruiden die je kan gebruiken: rozenblaadjes, komkommerkruid (bernagie), lavendel, bloemetjes van witte en paarse dovenetel, muntblaadjes, rozemarijn, …
Foto: www.natuurmomumenten.nl
Ook vlinders zijn van het gebruik van het Maarts viooltje als eetbare plant erg goed op de hoogte, en viooltjes zijn dan ook voedsel- en waardplanten voor de Parelmoervlinders. Onder meer de Bosrandparelmoervlinder (Argynnis adippe), Grote parelmoervlinder (Argynnis aglaja) en de Akkerparelmoervlinder (Bolaria dia).
Als herborist foerageren tussen de viooltjes
Zoals erg veel wilde planten een ‘geneeskrachtige werking’ kan worden toegeschreven kan het Maarts viooltje onder andere worden ingezet bij aandoeningen aan de luchtwegen. In het plantje komen dan ook bepaalde inhoudsstoffen (saponinen) voor, en meer bepaald in de wortel, die slijmen helpen op te lossen en op te hoesten. Sommige bronnen vermelden ook bloedzuiverende eigenschappen, waarbij het Maarts viooltje net zoals het Driekleurig viooltje (Viola tricolor) kan worden toegepast bij huidziekten zoals eczema, maar ook bij reumatische aandoeningen.
Ook al is het de wortel die hiervoor zal worden gebruikt, af en toe een bloemetje van het Maarts viooltje ter harte nemen kan geen kwaad. En zou zelfs verzachtend werken op de droge slijmvliezen.
Maar toch, zoals Paracelsus in de 16e eeuw al zei: ‘Dosis sola facit venenum’, wat zoveel wil zeggen als ‘alleen de hoeveelheid maakt het vergif’. Bijgevolg eet je ook best niet teveel van het Maarts viooltje om nare bijwerkingen als braken en diarree te voorkomen.
Wil je graag zelf eens een keertje mee op pad met de herborist?
Als herborist en kruidenverwerker neem ik jullie graag mee op ontdekking in de boeiende wereld van ons plantenrijk.
Neem bij interesse en voor de geplande kruidenwandelingen zeker eens een kijkje op https://www.dekleinetheeboom.be/kruidenwandelingen-keuzemenu
Lieve groetjes,
Cindy
Bronnen
Nederlandse oecologische Flora – wilde planten en hun relaties 2 – Drs. E.J. Weeda, R. Westra, Ch. Westra, T. Westra
Groot handboek geneeskrachtige planten – Dr. Geer Verhelst
2 jarige opleiding Herborist – Syntra Hasselt – 2015/2016