Enkele weken geleden alweer starten wij onze dag met het vieren van ‘Vaderdag’. Met de geur van versgebakken broodjes, wat lekkere confituur en een bordje kaas, de tafel wat opgesmukt met kleurrijke wilde planten uit de tuin, genoten wij samen als gezin van dit moment. En kreeg ons feestvarken in huis de gelegenheid om deze dag, naar voorkeur, verder in te vullen.
Op pad doorheen de geschiedenis...
Zijn keuze was om namiddag een wandeling te gaan maken in de natuur, wat ons bracht tot bij de Verborgen Moois wandeling Jonckholt. Een wandeling die ons mee op pad zou nemen doorheen eeuwen geschiedenis. En waarbij er nog overblijfselen zichtbaar zouden zijn van ruïnes van de ridderburcht.
Geleid door onze nieuwsgierigheid, maar ook door de zin om te gaan genieten van de rust en stilte van de natuur gingen wij van start aan de kerk van Hoelbeek, waar wij ervoor kozen om de groene wandeling af te leggen, aangezien ik de laatste dagen wat pijn aan de knie had. De eerste kilometers van de wandeling vielen voor ons wat tegen, omdat wij hoofdzakelijk over verharde wegen en kiezelpaden wandelden, maar het tweede gedeelte van de wandeling maakten dit helemaal goed. Vanaf het moment dat wij ons begaven in het Groenendaal bos, werd de begroeiing meteen anders, kwam de bosgeur ons weer tegemoet, werden de wandelpaadjes smaller, wat ook onze beide dochters veel leuker vonden.
Tot dit pad ons uiteindelijk bracht bij de ruïnes van Jonckholt. Onze beide dochters werden afgeleid door het gekwaak van de Meerkikkers, en het zien van een Roodwangschildpad. Ik ging even lezen wat er aan informatie beschikbaar was op de borden, nam de omgeving van deze ruïnes in me op, wat indertijd toch wel indrukwekkend moest zijn geweest, en wandelde langs de muren van de ruïnes.
Ontmoeting met de flora binnen de vestiging van de ruïne
Op de weg die ik vervolgde ontmoette ik o.a. St-Janskruid (al in bloei), Echte valeriaan met zijn typische geur, Moerasspirea klaar om haar schermvormige trossen met bloemetjes te laten ontluiken, maar ook een plant die tot op vandaag voor mij onbekend was. Maar gelukkig heb ik in zo’n gevallen mijn ‘natuurfreak’ bij, die wel wat af weet van natuur, en hij wist mij te vertellen dat dit Geoord helmkruid was. Een nieuwe ontdekking voor mij, die ik thuis zeker even verder zou gaan verkennen.
Maar opnieuw werd mijn aandacht bij deze plant afgeleid door het zien van een rups. Even later zou ik ontdekken dat er op dezelfde plant nog meerdere van deze rupsen voorkwamen. Even onze app Obsidentify erbij nemen, foto maken, even uitvergroten en dan vol spanning afwachten wat het resultaat zou zijn. Met 100% zekerheid de ‘Helmkruidvlinder’, eveneens met bevestiging van www.waarnemingen.be Wat kan de natuur toch prachtig zijn!
Nieuwsgierig naar meer
Terug thuis aangekomen ging ik even op zoek in onze Flora met als doel wat meer te weten te komen over dit Geoord helmkruid (Scrophularia auriculata), een plant uit de Helmkruidfamilie of Scrophularia.
Ik kwam er achter dat er ook nog een Voorjaarshelmkruid (Scrophularia vernalis) bestaat, en zelfs ook nog een Gevleugeld helmkruid (Scrophularia umbrosa). En dan werd het voor mij als herboriste helemaal interessant, want er bestaat ook nog zoiets als het Knopig helmkruid (Scrophularia nodosa).
In de Historia Naturalis (Marcel De Cleene) lees ik onder meer dat de geslachtsnaam Scrophularia komt van het Latijnse scrofula, wat ‘halszweer’ betekent, afgeleid van scrofa ‘zeug’, een dier dat volgens de informatie uit dit boek vaak lijdt aan zwellingen en ontaardingen van de hals lymfeklieren. ‘Scrofulose’ verwijst dan ook naar een ontsteking van een hals lymfeklier die verband houdt met tuberculose. De soortnaam nodosa zou afgeleid zijn van het Latijnse nodosus – nodus, wat ‘knoop’, ‘knobbel’ betekent. En als je een kijkje kan nemen naar de wortelstok dan zie je ook meteen vanwaar deze benaming.
De wortelstok is bezet met een soort knobbels, die met enige verbeelding kunnen laten denken aan speen-of aambeiknobbels. En volgens de signatuurleer zou deze plant dan ook geschikt zijn als geneesmiddel tegen aambeien.
In de volksgeneeskunde werd deze plant dan ook toegepast bij aambeien, bloedingen, verstuikingen en kliergezwellen.
In de hedendaagse kruidengeneeskunde worden deze plant vooral bloedzuiverende eigenschappen toegeschreven. En wordt het kruid aangeraden bij huidziekten zoals eczeem, psoriasis en andere huidaandoeningen gepaard gaand met jeuk en irritatie. Maar ook bij chronische ontstekingen (gepaard met gezwollen en vergrote lymfeklieren) kent deze plant zijn toepassingen.
Maar zoals steeds met het gebruik van planten is ook hier enige voorzichtigheid geboden.
Bij een snelle hartslag wordt het gebruik van Knopig helmkruid dan ook afgeraden omwille van de stimulerende werking op het hart. En zijn er hiernaast interacties mogelijk met hartglycosiden zoals deze die voorkomen in het Vingerhoedskruid.
Mijn lijstje met wilde planten werd alweer uitgebreid, maar om dan toch even terug te komen op de ruïnes van de ridderburcht en een blik te werpen terug in de geschiedenis dan zou deze plant ook wel eens een heldenplant geweest kunnen zijn. Want volgens een legende werd in 1628 het stadje La Rochelle omsingeld door de troepen van Kardinaal de Richelieu. En konden zij stand houden door zich te voeden met de wortels van deze plant.
In het Frans heet het Helmkruid dan ook herbe de la siège, wat belegeringskruid betekent.
En misschien zie jij ook met enige verbeelding de vorm van een ridderhelm als je even kijkt naar de bloemetjes van deze plant, en weg mijmert naar het verleden en wat zich hier op deze plaats vroeger heeft afgespeeld.
Meer weten: De Historia Naturalis – Geschiedenis van de kruidengeneeskunde – Marcel De Cleene Groot handboek geneeskrachtige planten – Dr. Geert Verhelst Nederlandse oecologische Flora – Wilde planten en hun relaties 3 – Drs. E.j. Weeda en collega’s
Zelf een keertje op ontdekkingstocht tijdens de Verborgen Moois wandeling Jonckholt: https://www.wandeleninlimburg.be/nl/routes/3378302/?lon=5.553208851893773&lat=50.87166903177925&z=15